Het kan verkeren. Eva Naaijkens, directeur van de Alan Turing School, stond een paar weken geleden nog in de krant omdat er zo buitengewoon sterk leesonderwijs werd gegeven op een school. Vorige week haalde ze landelijke media omdat juist haar school de adviezen die uit de doorstroomtoets kwamen rollen niet goed kon plaatsen, en taalverzorging tegen viel – op de drie referentieniveaus scoorden ze overigens wel boven het landelijk gemiddelde.
Nadat Naaijkens haar twijfels en frustratie op LinkedIn had gedeeld volgden er meer scholen met dezelfde vreemde uitslagen. Zij deden dat in eerste instantie niet, omdat ze zich schaamden voor hoe ver de adviezen en de doorstroomtoetsuitslagen soms uit elkaar lagen. Maar toen het eenmaal massaal op tafel kwam, volgden de landelijke media al snel.
Het CvTE, het ministerie en de onderwijsinspectie hadden dit vermoedelijk liever niet zo prominent in het nieuws gehad. Maar de reactie leek wel voorbereid met een vaste woordvoerlijn: we snappen de verwarring, maar het proces is goed verlopen. Inhoudelijk, of toetstechnisch, blijven uitleg en toelichting opvallend genoeg uit, wellicht omdat deze in het verleden wel eens onbedoeld tot slepende rechtszaken hebben geleid; iets wat hier ook levensgroot op de loer ligt.
Deze PR-lijn doet echter het publieke vertrouwen in de doorstroomtoets geen goed. Zo is het sowieso wat eenzijdig om basisscholen wel te verplichten om hun advies naar boven bij te stellen, maar bij twijfels over de uitslagen alleen maar naar de onfeilbaarheid van het proces te wijzen. Deze slikken-of-stikken-strategie voedt een verder wantrouwen en verbrokkelt het draagvlak, waar de rijksoverheid nog lang last van zal hebben.
Zo is dit allereerst koren op de molen van groepen als Leve het Onderwijs! die uit burgerlijke ongehoorzaamheid weigeren nog een doorstroomtoets af te nemen. De frustratie uit het veld zal er alleen maar toe leiden dat meer besturen zich zullen aansluiten bij dit groeiende initiatief. Degenen die in de strijd tegen deze ontwikkeling wijzen op het belang van de doorstroomtoets voor kansengelijkheid, is met de chaos van dit jaar een belangrijk argument uit handen geslagen.
Maar er is ook een belangrijke impact op het model van toezicht dat in Nederland gehanteerd. Zo kunnen PO-scholen wel besluiten om de uitslag van 2024 niet mee te laten tellen, maar de uitslagen zijn even goed belangrijk in het toezicht op VO-instellingen, die leerlingen op hetzelfde niveau of hoger met een diploma moeten afleveren.
Mogen VO-scholen ook de doorstroomadviezen buiten beschouwing laten? En zo ja, mogen ze dan kiezen welke PO-scholen ze buiten beschouwing willen laten? Of gaat de Inspectie dit bepalen? En wat betekent dit voor de omgang met die specifieke leerlingen op hun nieuwe school? Op geen van de vragen lijkt een helder antwoord te zijn. Het is een kwestie van tijd voordat ook deze sector zich zal roeren, zeker als leerlingen in het volgende schooljaar straks massaal niet op de juiste plek terecht zijn gekomen – of de illusie daarvan is ontstaan. De onderwijsinspectie – sowieso al niet zwaar bemand – krijgt op deze manier met onrust te maken krijgt in beide sectoren.
Uiteindelijk start een rechts kabinet daarmee met een onmogelijke erfenis. Deze zal een latere selectie op 15-jarige leeftijd niet prioriteren, en zal daarom aan het huidige systeem vastzitten mét de doorstroomtoets –een snelle oplossing is dus gewenst.
Hoewel die oplossing voor dit dossier simpel is, namelijk één doorstroomtoets via openbare aanbesteding, ligt deze politiek ook uiterst gevoelig. Niet alleen staat het verplichten van een enkele toets op gespannen voet met de vrijheid van onderwijs. Ook veel partijen in de Kamer hebben ‘vuile’ handen gemaakt in de ontstaansgeschiedenis van de huidige situatie, en zullen daar door nieuwe partijen niet graag publiekelijk aan herinnerd willen worden.
Uiteindelijk is het politiek beschouwd dus niet gek dat zowel de minister als de Kamer het er het zwijgen toe doe doen over de hele kwestie. Maar wie dacht het allemaal te doen was om kansengelijkheid en het beste voor de leerlingen, komt ook nu de eindtoets een doorstroomtoets heet, bedrogen uit.
Recente reacties